Die Vrye Wil Van Die Mens (Bybelstudie deur Rudi van Zyl)
Inleiding:
Sommige teoloë plaas
baie klem op die vryheid van die menslike wil, in so ‘n mate dat die soewereine
prerogatief van die Almagtige God ingeperk word. So ‘n oorbeklemtoning van die
wil van die mens, wat ten koste van God se ‘vrymag’ en Sy ‘ewige raad’ is, staan
in kontras met hoe die Skrif God aan ons voorstel, en dit maak die mens totaal
aangewese op homself vir sy saligheid. So ‘n selfverlossingsdrang kan slegs
toegeskryf word aan die sonde van hoogmoed. Die mens is van God afhanklik vir
die heil van sy onsterflike siel, en het nodig om dit te begryp.
Aan die ander kant van
hierdie debat vind ons teoloë wat die vryheid van die menslike wil ontken
deurdat die soewereiniteit van God beklemtoon word, wat dan ten koste van die
menslike verantwoordelikheid is. Twee groot besware teen hierdie beskouing is
dat dit eerstens inbreek maak op God se ander attribute soos Sy liefde en
regverdigheid deurdat Hy selektief en eensydig mense sou uitkies vir die Hemel
en gevolglik die res vir die Hel, en tweedens dat dit juis ‘n inbreek maak op
Sy soewereine wil! As die Here deur Sy soeweine raad aan die mens ‘n vrye wil
gegee het, dan beteken dit dat iemand wat slegs God se soewereiniteit
beklemtoon juis ontken dít wat hy
beklemtoon!
In die Skrif word beide
God se soewereiniteit én die persoonlike verantwoordelikheid van die mens
gesien. Dit sou egter ‘n groot fout wees om hierdie twee waarhede in kontras
teenoor mekaar te stel aangesien die verantwoordelikheid van die mens ‘n
uitvloeisel is van ‘n soewereine keuse wat die Here gemaak het t.o.v. die
skepping van die mens (NPK n.d.:9).
1.
Adamiese Wil:
‘Vryheid van wil’ het die eerste geskape mens
gekarakteriseer. Adam en Eva is na die Beeld van God geskape, en dít sou hulle
onderskei van die diere. Die primêre onderskeid tussen die mens en dier was nie
in voorkoms nie, maar wel in die karakter as ‘n vrye-morele wese. Die vermoë
van die mens om ‘oorsaak- en- gevolge’ logies te beredeneer om dan ‘n
vrywillige keuse te maak en dan homself te versoek met die resultaat wat die
uitoefening van sy willekeurige aksie tot gevolg sou hê, is uniek tot die mens
as geskape wese. Dit sou meebring dat die mens bepaalde verantwoordelikhede
opgelê sou word, soos om die res van die Skepping te bestuur.
In Génesis 1:26
lees ons: “En God het gesê: Laat Ons mense maak na ons beeld, na ons gelykenis,
en laat hulle heers oor die visse van die see en die voëls van die hemel en die
vee en oor die hele aarde en oor al die diere wat op die aarde kruip”.
Die menslike verantwoordelikheid in hierdie verband kan duidelik gesien word as ‘n soewereine besluit wat die Skepper gemaak het. Die mens sou verdere verantwoordelikheid en vryheid hê wat die produk van die raad van God is, maar wat nie daardeur oorheers is nie, naamlik die naamgewing van die skepsele sonder enige nomenklatuur. Génesis 2:19 sê: “En die HERE God het uit die aarde geformeer al die diere van die veld en al die voëls van die hemel en hulle na die mens gebring om te sien hoe hy hulle sou noem. En net soos die mens al die lewende wesens genoem het, so moes hulle naam wees”. Indien die wil van die mens in hierdie verband beïnvloed is deur Goddelike inspirasie, sou dit geen sin maak nie. Waarom sou die Here vir die mens sê wat om die verskillende diere te noem en dan kyk hoe die mens die benamings vir die verkillende spesies gee? Die vryheid van die menslike wil is onteenseglik in hierdie verband die resultaat van God se prerogatief.
Die menslike verantwoordelikheid in hierdie verband kan duidelik gesien word as ‘n soewereine besluit wat die Skepper gemaak het. Die mens sou verdere verantwoordelikheid en vryheid hê wat die produk van die raad van God is, maar wat nie daardeur oorheers is nie, naamlik die naamgewing van die skepsele sonder enige nomenklatuur. Génesis 2:19 sê: “En die HERE God het uit die aarde geformeer al die diere van die veld en al die voëls van die hemel en hulle na die mens gebring om te sien hoe hy hulle sou noem. En net soos die mens al die lewende wesens genoem het, so moes hulle naam wees”. Indien die wil van die mens in hierdie verband beïnvloed is deur Goddelike inspirasie, sou dit geen sin maak nie. Waarom sou die Here vir die mens sê wat om die verskillende diere te noem en dan kyk hoe die mens die benamings vir die verkillende spesies gee? Die vryheid van die menslike wil is onteenseglik in hierdie verband die resultaat van God se prerogatief.
Die kern van die Adamiese vrye wil kan egter gesien word
in die feit dat hy ‘n gesprek deur God intillektueel kon begryp waarin daar ‘n
spesifieke toelaatbare vryheid hom toegesê is, maar dat sekere vryheid op
legitieme vlak beperk is alhoewel dit nie op praktiese vlak ingeperk is nie.
Génesis 2:16-17 beskryf dit as volg: “En die HERE God het aan die mens bevel
gegee en gesê: Van al die bome van die tuin mag jy vry eet, maar van die boom
van die kennis van goed en kwaad, daarvan mag jy nie eet nie; want die dag as
jy daarvan eet, sal jy sekerlik sterwe”. Hier vind ons dat die mens die vryheid
gegee is om na willekeur te eet van al die bome met die uitsondering van een
spesifieke boom. Tog het die mens die vryheid gehad om wederregtelik van
daardie spesifieke boom te eet, maar dan sou hy hom moes versoen met die
gevolge daarvan.
Dunning (1988) stel dit as volg: “The forbidden fruit of the
Genesis account symbolizes the point of testing. No genuine relation is
possible unless it is freely chosen, and apart from the possibility of
violating it, it cannot be affirmed”.
Die feit dat die mens inderdaad van dié boom geëet het bewys die vryheid wat hy gehad het rakende sy wil. Om die Sondeval te inkorporeer by die soewereine wil van God sou hierdie heilige God verkleineer tot ‘n wispelturige en onstabiele Wese wat die mens verbied om iets te doen wat Hy egter bepaal het die mens gaan doen. Die Bybel ken nie só ‘n God nie!
Die Apostel Paulus verwys terug na die Sondeval wanneer hy skryf: “Daarom, soos deur een mens die sonde in die wêreld ingekom het en deur die sonde die dood, en so die dood tot alle mense deurgedring het, omdat almal gesondig het...” (Romeine 5:12). Om God die Outeur van die Sondeval te maak sou gevolglik Hom ‘n moordenaar maak aangesien die dood die direkte gevolg van die Sondeval was. Die Here God het inteendeel die mens as ‘n “lewende siel” geskape (1Korinthiërs 15:45) wat ‘n eie wil gehad het en waarmee hy vrye keuses kon maak en uitoefen. Ongelukkig het die mens hierdie vrye wil verkeerd gebruik met rampspoedige gevolge. Hiermee stem John Calvin (2005:158) saam wanneer hy skryf: “Adam, therefore, might have stood if he chose, since it was only by his own will that he fell... Still he had a free choice of good and evil”.
Die feit dat die mens inderdaad van dié boom geëet het bewys die vryheid wat hy gehad het rakende sy wil. Om die Sondeval te inkorporeer by die soewereine wil van God sou hierdie heilige God verkleineer tot ‘n wispelturige en onstabiele Wese wat die mens verbied om iets te doen wat Hy egter bepaal het die mens gaan doen. Die Bybel ken nie só ‘n God nie!
Die Apostel Paulus verwys terug na die Sondeval wanneer hy skryf: “Daarom, soos deur een mens die sonde in die wêreld ingekom het en deur die sonde die dood, en so die dood tot alle mense deurgedring het, omdat almal gesondig het...” (Romeine 5:12). Om God die Outeur van die Sondeval te maak sou gevolglik Hom ‘n moordenaar maak aangesien die dood die direkte gevolg van die Sondeval was. Die Here God het inteendeel die mens as ‘n “lewende siel” geskape (1Korinthiërs 15:45) wat ‘n eie wil gehad het en waarmee hy vrye keuses kon maak en uitoefen. Ongelukkig het die mens hierdie vrye wil verkeerd gebruik met rampspoedige gevolge. Hiermee stem John Calvin (2005:158) saam wanneer hy skryf: “Adam, therefore, might have stood if he chose, since it was only by his own will that he fell... Still he had a free choice of good and evil”.
Dit moet egter duidelik gemaak word dat dit geensins die
mens as ‘n selfstandige wese klassifiseer nie aangesien die kognetiewe en
intellektuele vermoë van die mens, maar baie spesifiek die geestelike stand
waarin Adam geskape is (in ‘n lewende verhouding met God) wat sy vrye wil in ‘n
positiewe opsig sou beïnvloed, van God afkomstig was.
Die ‘vrye wil’ wat die mens in die Tuin van Eden gehad
het, het hy egter verloor deur die Sondeval. Van daardie selfde oomblik af sou
geen mens meer vrylik kon kies of hy God wil gehoorsaam of nie. Paulus maak dit
dan ook duidelik dat ons “dood was” en “van nature kinders van die toorn”
(Efesiërs 2:1-3). Vir die Jode het die Here Jesus gesê: “Julle het die duiwel
as vader, en die begeertes van julle vader wil julle doen” (Johannes 8:44).
Hierdie teksverse is in harmonie met die res van die Skrif wat dit duidelik maak dat die mens se wil nie vry is nie, maar wel beheer word deur sy sondige natuur waarin hy gebore is as gevolg van die Sondeval.
Hierdie teksverse is in harmonie met die res van die Skrif wat dit duidelik maak dat die mens se wil nie vry is nie, maar wel beheer word deur sy sondige natuur waarin hy gebore is as gevolg van die Sondeval.
Die ‘Arminiaanse
Teologie’ leer verkeerdelik dat die mens in sy sondige toestand steeds ‘n vrye
wil het om in daardie toestand te bly óf om daaruit te kom. So verwoord Slick
(2017:1) in ‘Five Points of Arminianism’ hierdie siening: “Human Free
Will--This states that though man is fallen, he is not incapacitated by the
sinful nature and can freely choose God. His will is not restricted and
enslaved by his sinful nature”. Hierdie beskouing is totaal onskriftuurlik! Die
Here Jesus het self dit kategories gestel: “Niemand kan na My toe kom as die
Vader wat My gestuur het, hom nie trek nie” (Johannes 6:44). Die sondige natuur
van die mens maak dat hy wíl sonde doen.
Die Here Jesus sê verder in Matthéüs 7:17-18: “So dra elke goeie boom goeie vrugte; maar ‘n slegte boom dra slegte vrugte. ‘n Goeie boom kan geen slegte vrugte dra nie, en ‘n slegte boom ook geen goeie vrugte nie”. In hoofstuk 12:33 sê Hy verder: “Julle moet òf die boom goed maak en sy vrugte goed, òf julle moet die boom sleg maak en sy vrugte sleg; want aan die vrugte word die boom geken”. Dit is opvallend dat die Here Jesus die woord “vrugte” gebruik en nie “werke” nie. Werke kan geforseer wees, maar vrug is die spontane resultaat van ‘n plant se aard en natuur. Die mens in sy verlore sondige toestand het in ‘n sekere sin wel ‘n vrye wil waarmee hy sy keuses kan uitoefen, maar steeds is dit baie beperk.
Die Here Jesus sê verder in Matthéüs 7:17-18: “So dra elke goeie boom goeie vrugte; maar ‘n slegte boom dra slegte vrugte. ‘n Goeie boom kan geen slegte vrugte dra nie, en ‘n slegte boom ook geen goeie vrugte nie”. In hoofstuk 12:33 sê Hy verder: “Julle moet òf die boom goed maak en sy vrugte goed, òf julle moet die boom sleg maak en sy vrugte sleg; want aan die vrugte word die boom geken”. Dit is opvallend dat die Here Jesus die woord “vrugte” gebruik en nie “werke” nie. Werke kan geforseer wees, maar vrug is die spontane resultaat van ‘n plant se aard en natuur. Die mens in sy verlore sondige toestand het in ‘n sekere sin wel ‘n vrye wil waarmee hy sy keuses kan uitoefen, maar steeds is dit baie beperk.
Die artikel ‘Het Die Mens
Werklik ‘n Vrye Wil?’(2017) word as volg
aangehaal: “Dit beteken egter nie dat die mens enigiets wat hom plesier
kan doen nie. Ons keuses word beperk tot binne die grense van ons natuur. ‘n
Mens kan kies om oor ‘n brug te stap of nie; wat hy nie kan kies nie, is om oor
die brug te vlieg, want sy natuur laat hom dit nie toe nie. ‘n Mens kan nie
kies om homself regverdig te maak nie – sy sondige natuur weerhou hom daarvan,
om sy skuld te kanselleer (Rom 3:23).
Dus is vrye wil beperk deur die mens se natuur”. Binne die grense wat hierdie sondige natuur stel, het die mens wel ‘n ‘vrye wil’ waarin hy doelbewustelik God se wette oortree. Hy maak dus die keuses t.o.v. die sondes wat hy pleeg, maar hy besit nie die vermoë om ‘n wilsbesluit te maak om hom tot God te bekeer nie.
Dus is vrye wil beperk deur die mens se natuur”. Binne die grense wat hierdie sondige natuur stel, het die mens wel ‘n ‘vrye wil’ waarin hy doelbewustelik God se wette oortree. Hy maak dus die keuses t.o.v. die sondes wat hy pleeg, maar hy besit nie die vermoë om ‘n wilsbesluit te maak om hom tot God te bekeer nie.
Die Arminiaanse Teologie se konsep van ‘n absolute ‘vrye
wil’ is gevolglik teologies ongegrond, wetenskaplik onrealisties, filosofies
ondeurdag en onlogies, en prakties onuitvoerbaar. Die Calvinisme maak dan die
gevolgtrekking dat die mens geensins vanuit sy sondige toestand sy toevlug na
Jesus Christus neem alvorens hy nie deur God gewederbaar is nie. So haal
Boettner (1974:61) die ‘Westminster Confession’ as volg aan: “Man, by his fall
into a state of sin, hath wholly lost all ability of will to any spiritual good
accompanying salvation; so as a natural man, being altogether averse from good,
and dead in sin, is not able, by his own strength, to convert himself, or to
prepare himself thereunto”.
St. Augustines was baie duidelik daaroor dat die mens geen vermoë het om na God te wil kom nie, behalwe as God hom eers “innerlik bevry” (Jonker 1989:21). Oók hierdie beskouing maak geen sin wanneer God die mens aansê om hom te bekeer (imperatief) óf die gevolge van sy versuim te aanvaar. In Handelinge 17:30-31 lees ons: “God het dan die tye van onkunde oorgesien en verkondig nou aan al die mense oral dat hulle hul moet bekeer, omdat Hy ‘n dag bepaal het waarop Hy die wêreld in geregtigheid sal oordeel...” Die feit dat die mens die gevolge sal dra van die keuse wat hy gemaak het, maar tog geen vryheid van keuse in hierdie opsig gehad het nie, pas nie by die karakter van die regverdige God van die Bybel nie.
St. Augustines was baie duidelik daaroor dat die mens geen vermoë het om na God te wil kom nie, behalwe as God hom eers “innerlik bevry” (Jonker 1989:21). Oók hierdie beskouing maak geen sin wanneer God die mens aansê om hom te bekeer (imperatief) óf die gevolge van sy versuim te aanvaar. In Handelinge 17:30-31 lees ons: “God het dan die tye van onkunde oorgesien en verkondig nou aan al die mense oral dat hulle hul moet bekeer, omdat Hy ‘n dag bepaal het waarop Hy die wêreld in geregtigheid sal oordeel...” Die feit dat die mens die gevolge sal dra van die keuse wat hy gemaak het, maar tog geen vryheid van keuse in hierdie opsig gehad het nie, pas nie by die karakter van die regverdige God van die Bybel nie.
Hierop redeneer Augustines: “Hoewel die mens nog in ‘n formele
sin wilsvryheid het, sodat hy verantwoordelik gehou kan word vir sy sonde en
verlorenheid, word sy wil en begeertes heeltemal deur sonde beheers” (Jonker
1989:21). Alhoewel daar ‘n magdom Skrifgedeeltes is wat die persoonlike
verantwoordelikheid van die mens eksplisiet uitspel, sal slegs twee teksverse
in hierdie verband aangehaal word, naamlik Johannes 1:12: “Maar almal wat Hom
aangeneem het, aan hulle het Hy mag gegee om kinders van God te word, aan hulle
wat in sy Naam glo...”, en Hebreërs 2:3: “hoe sal ons ontvlug as ons so ‘n
groot saligheid veronagsaam...” Hieruit is dit duidelik dat die mens wel ‘n
vrywillige keuse het om Jesus Christus aan te neem of nie.
Die rol wat die mens se wil vervul in sy bekering kom
duidelik na vore in Openbaring 22:17: “...en laat hom wat wil, die water van
die lewe neem, verniet”. Hierop reageer die Calvinis deur te sê dat God vir die
sondaar wat Hy gewederbaar het die wil gee om te wil. Hierdie verweer staan in
direkte kontras met dit wat beide die Ou-en-Nuwe Testament leer. In Esegiël 33:11
sê die Here: “So waar as Ek leef, spreek die Here HERE, gewis, Ek het geen
behae in die dood van die goddelose nie, maar daarin dat die goddelose hom
bekeer van sy weg en lewe. Bekeer julle, bekeer julle van jul verkeerde weë!
Waarom tog wil julle sterwe, o huis van Israel?”. In Mattéüs 23:37 roep die
Here Jesus uit: “Jerusalem, Jerusalem, jy wat die profete doodmaak en stenig
dié wat na jou gestuur is, hoe dikwels wou Ek jou kinders bymekaarmaak net soos
‘n hen haar kuikens onder die vlerke bymekaarmaak, en julle wou nie!” In
Johannes 5:40 sê die Here Jesus: “En julle wil nie na My kom om die lewe te hê
nie”. Dit maak nie sin nie dat die Here iemand sou verwyt omdat hy nie wil nie,
wetende dat Hý vir die mens die wil moet gee om te wil. Dit los ons met die
vraag ‘Hoe kan die mens dan tot bekering kom as sy wil nie absoluut vry is nie
terwyl hy terselfdertyd ‘n bepaalde verantwoordelikheid het rakende sy
bekering?’
John Wesley verduidelik dit met twee woorde, naamlik: “Prevenient
Grace”.
Die ‘vrye wil’ van die mens word gereaktiveer tydens ‘voorafgaande genade’ sodat die mens wel kan kies of hy positief gaan reageer op die roepstem van die Heilige Gees tot bekering, of nie. Die regverdige God van die Bybel gee aan almal die een-of-ander tyd hierdie vryheid van wil. Titus 2:11 maak dit duidelik: “Want die reddende genade van God het aan alle mense verskyn...” Wanneer die mens dan positief reageer, dan skenk God die genade van vergifnis van sonde. 1Petrus 1:3 sê: “Geseënd is die God en Vader van onse Here Jesus Christus wat na sy grote barmhartigheid ons die wedergeboorte geskenk het tot ‘n lewende hoop...”
Die ‘vrye wil’ van die mens word gereaktiveer tydens ‘voorafgaande genade’ sodat die mens wel kan kies of hy positief gaan reageer op die roepstem van die Heilige Gees tot bekering, of nie. Die regverdige God van die Bybel gee aan almal die een-of-ander tyd hierdie vryheid van wil. Titus 2:11 maak dit duidelik: “Want die reddende genade van God het aan alle mense verskyn...” Wanneer die mens dan positief reageer, dan skenk God die genade van vergifnis van sonde. 1Petrus 1:3 sê: “Geseënd is die God en Vader van onse Here Jesus Christus wat na sy grote barmhartigheid ons die wedergeboorte geskenk het tot ‘n lewende hoop...”
God is absoluut soewerein soos ons lees in Romeine 9:18:
“So is Hy dan barmhartig oor wie Hy wil en Hy verhard wie Hy wil”. God
soewereine raad mag nie bevraagteken word nie. As Hy iemand barmhartig is, dan
kan Hy dit doen want Hy alleen is God. Net so, indien Hy iemand verhard, dan
mag Hy dit doen omdat Hy alleen God lofwaardig tot in ewigheid is! Wanneer Hy
egter aan die mens ‘n ‘wil’ gee waarmee hy in staat gestel word om God te kies
of nie, dan mag Hy dit doen want Hy alleen is God. Dit doen Hy inderdaad soos
wat dit beskryf word in Romeine 10:9-13: “As jy met jou mond die Here Jesus
bely en met jou hart glo dat God Hom uit die dode opgewek het, sal jy gered
word; want met die hart glo ons tot geregtigheid en met die mond bely ons tot
redding. Want die Skrif sê: Elkeen wat in Hom glo, sal nie beskaam word nie.
Want daar is geen onderskeid tussen Jood en Griek nie; dieselfde Here tog is
Here van almal en is ryk oor almal wat Hom aanroep. Want: Elkeen wat die Naam
van die Here aanroep, sal gered word”.
3.
Vernude Wil:
Wanneer die mens gewederbaar is, is sy wil steeds nie
absoluut vry nie, maar wel vry om God te kan dien. In Esegiël 11:19-20 lees
ons: “En Ek sal hulle een hart gee, en ‘n nuwe gees in julle binneste gee; en
Ek sal die hart van klip uit hulle vlees verwyder en hulle ‘n hart van vlees
gee, sodat hulle in my insettinge kan wandel en my verordeninge kan hou en dit
doen”. En dan in Esegiël 36:26-27 staan daar geskrywe: “En Ek sal julle ‘n nuwe
hart gee en ‘n nuwe gees in jul binneste gee; en Ek sal die hart van klip uit
julle vlees wegneem en julle ‘n hart van vlees gee. En Ek sal my Gees in jul
binneste gee en sal maak dat julle in my insettinge wandel en my verordeninge
onderhou en doen”.
Die wil van die mens is egter nooit neuntraal nie, maar word
beïnvloed deur verskeie interne en eksterne faktore. So word die wil van die mens
gelei deur sy emosies, voorkeure / afkeure, logika, ens. Die wil van die kind
van God word hoofsaaklik gelei deur sy hart. Daarom sê Spreuke 4:23: “Bewaak
jou hart meer as alles wat bewaar moet word, want daaruit is die oorspronge van
die lewe”. Die kind van die Here wíl God gehoorsaam en dien omdat dit die
resultaat van sy hartstoestand is, maar dan word die vryheid van hierdie wil
tog gesien in die bepaalde verantwoordelikheid wat die mens in hierdie verband
het, naamlik om sy hart te bewaar. Die kind van die Here kan kies om sy hart te
bewaar, of om die bewaring van sy hart te verwaarloos. Jonathan Edwards
(2017:1) het gesê: “The Determination of the Will, supposes an effect, which
must have a cause. If the Will be determined, there is a Determiner”. Beide die
genade van die Here om Sy kind te laat wíl, sowel as die verantwoordelikheid
van die mens om sy wil te gebruik om God te gehoorsaam is duidelik.
Paulus
skryf in Filippense 2:12-13: “Daarom, my geliefdes, soos julle altyd gehoorsaam
gewees het, nie in my teenwoordigheid alleen nie, maar baie meer nou in my
afwesigheid, werk julle eie heil uit met vrees en bewing; want dit is God wat
in julle werk om te wil sowel as om te werk na sy welbehae”. “Werk julle eie
heil uit...” is imperatief, terwyl “dit is God wat in julle werk om te wil”
indikatief is. Die kind van die Here het gevolglik die vryheid om dit wat God
in hom werk (naamlik om te wíl) uit te werk en te praktiseer, of om dit te
verwaarloos.
Alhoewel hierdie studie fokus op die vrye wil van die
mens, is dit onvermydelik om wel die relevante onderwerp van die ‘weerstaanbare
genade’ van die Here aan te raak. Nadat Paulus getuig het hoedat die genade van
die Here nie tevergeefs aan hom was nie (1Korinthiërs 15:10), vermaan hy die
gemeente dat hulle nie die genade van die Here tevergeefs moet ontvang nie
(2Korinthiërs 6:1). Die genade van die Here aan Sy kind om vrugbaar te wees en
te volhard is ongetwyfeld die bron van die wil om dit te doen, maar hierdie
genade is nie afdwingbaar nie. Hierdie genade kan aktief óf pasief weerstaan
word. Die Here God gee egter die instaatstelling, maar die mens se onderwerping
moet vrywilliglik wees.
In 1Korinthiërs 10:13 is die volgende belofte
opgeteken: “Geen versoeking het julle aangegryp behalwe ‘n menslike nie; maar
God is getrou, wat nie sal toelaat dat julle bo julle kragte versoek word nie;
maar Hy sal saam met die versoeking ook die uitkoms gee, sodat julle dit sal
kan verdra”. Die woord “kan” is die sleutel tot die verstaan van hierdie
teksvers. Die woord ‘dynamai’ (Grieks) dra die betekenis van ‘instaatstelling’
(Renn 2005:5). Dit is dieselfde woord
wat gebruik word in Efesiërs 6:11: “Trek die volle wapenrusting van God aan,
sodat julle staande kan bly teen die liste van die duiwel”. Die Skrif
sowel as die praktyk leer dit duidelik dat die weergeborenes nie noodwendig
altyd staande bly nie, maar wel die moontlikheid het om te sondig (1Johannes
2:1). Dit is gevolglik duidelik dat die genade van die Here wél weerstaan kan
word deur Sy kind, wat dus ‘n verantwoordelikheid plaas op die kind van God.
Dit is in hierdie opsig wat daar na die ‘vrye wil’ van die mens verwys word.
Die ‘vrye wil’ (nie ‘absolute soewereine wil’ nie) kan
verder baie duidelik gesien word in die menigte beloftes van beloning vir die
goeie werke wat God se kinders op aarde verrig het. In Efesiërs 6:8 lees ons: “omdat
julle weet dat elkeen vir die goeie wat hy doen, loon van die Here sal ontvang,
of hy ‘n slaaf is of ‘n vryman”. Openbaring 22:12 bevestig dit: “En kyk, Ek kom
gou, en my loon is by My, om elkeen te vergeld soos sy werk sal wees”. Die
maatstaf van beloning sal ons werke wees. Alhoewel die verlore sondaar wat sy
toevlug na Jesus neem gered word uit genade alleen, sal die beloning gegee word
op grond van verdienste alleen. Dit word egter beklemtoon dat die mens die
genadiglike instaatstelling van die Here ontvang vir hierdie goeie werke, en
daarom moet aan God al die eer gegee word vir die goeie wat ons wel doen. Die
feit dat die Here egter iemand sal vergeld ‘soos sy werk sal wees’, maak dit
duidelik dat die mens wel’n ‘vrye wil’ het waarmee daar gekies moet word om óf
te werk, óf nie.
Ten Slotte:
Uit dit wat in hierdie studie na vore gekom het is dit
duidelik dat God wat absoluut soewerein is, en dat die ‘vrye wil van die mens’
(beide die ongeredde én geredde soos verduidelik is) die resultaat is van ‘n
soeweine wilsbesluit wat God geneem het deur aan die mens ‘vryheid van keuse’
toe te vertrou.
Tereg en met goeie rede het John Calvin die gevare van
beide die ‘Arminianisme’ én ‘Calvinisme’ uitgelig toe hy geskryf het oor “Sloth
and Pride” (Calvin 2005:222). Dit is inderdaad so dat iemand wat die ‘vrye wil
van die mens’ oorbeklemtoon baie maklik hoogmoedig kan raak en sy afhanklikheid
van God vergeet. Aan die ander kant loop die persoon wat die ‘vrye wil van die
mens’ in geheel ontken die gevaar om passief te raak in sy geestelike lewe. ‘n
Kind van die Here wat Hom nie vrywilliglik verheerlik deur sy keuses wat hy
maak en uitoefen nie, bring geen eer aan God nie. Die mens moet sy
verantwoordelikheid besef en nakom, maar nederig afhanklik bly van die Here.
Die slotsom is:
Soek die Here, en loof Hom dan omdat Hy Hom laat vind het!
Doen jý alles wat God jou beveel, en gee dan aan God die eer vir Sy
instaatstelling!
Gehoorsaam alles wat die Heilige Gees op jou hart lê, en dank die Here dan
vir Sy genade!
Volhard op God se pad, en aanbid Hom wat jou staande hou!
Werk nou met die oog op die beloning by die Regterstoel van Christus, en lê
dan eendag die krone aan die voete van die Here Jesus neer!
Soli Deo Gloria! – Aan God al die eer!
Afrikaanse Bybel 1953. Suid Afrikaanse Bybelgenootskap.
Boettner L 1974. The
Reformed Doctrine of Predestination. Pennsylvania, The Presbyterian and
Reformed
Publishing Company.
Calvin J 2005. Institutes
of the Christian Religion. Gainesville Florida, Bridge-Logos Publishers.
Dunning HR 1988. Grace, Faith, and Holiness: A Wesleyan
Systematic Theology. Kansas City
USA, Beacon Hill Press.
Edwards J. Jonathan
Edwards on Free Will. Aanlyn artikel. Besoek by
‘Het die mens werklik ‘n
vrye wil?’ [2017]. Aanlyn artikel. Besoek by
https://www.gotquestions.org/afrikaans/vrye-wil.html,
2017-02-22.
Jonker WD 1989. Uit Vrye Guns Alleen. Pretoria Suid
Afrika, NG Kerkboekhandel.
Nuwe Protestante Kweeksool. Die Uitverkiesing.
Renn SD 2005. Expository
Dictionary of Bible Words. Peabody Massachusetts USA,
Hendrickson
Publishers Inc.
Slick M [2017]. Five
Points of Arminianism. Aanlyn artikel. Besoek b
https://carm.org/dictionary-five-points-arminianism,
2017-02-21.
